İstatistiksel Anlamlılık Değerleri (p-değerleri) ve Özel Gösterimleri

istatistiksel analiz

İstatistiksel Analiz ve Anlamlılık Değerleri

Araştırmalarımızda değişkenler arasındaki ilişkileri ve ortalamalar arası farklıkları sınamak için sıkça istatistiksel anlamlılık kavramına atıfta bulunuruz. İstatistiksel anlamlılık, temel veri analizi süreçlerinin neredeyse her aşamasında yer almaktadır.

İstatistiksel anlamlılık özellikle hipotez testlerinde hayat bulmaktadır diyebiliriz. ANOVA’dan t-testlerine, korelasyon katsayısından regresyon katsayılarına değin onlarca farklı istatistik analizi için anlamlılık sonuçlarını kullanmaktayız.

Hipotez testleri sonuçlarını yorumlayabilmek için test istatistiklerinin yanı sıra anlamlılık değerleri de bir arada verilmektedir. Anlamlılık sonuçları p-değeri, sig. değeri şeklinde farklı biçimlerde de adlandırılıyor. Buradaki sig., İngilizce’de significance kelimesinin birebir çevirisidir.

Anlamlılık Değerleri ve Özel Gösterimleri

Veri analiz raporlarında anlamlılık sonuçlarının genelde %5 hata payına göre yorumlandığını gözlemliyoruz. Bu yüzden p<0.05 biçiminde yorumları herhangi bir makalede görebilmemiz mümkündür. Ancak tam bu noktada alternatif gösterimlerin de yayınlarda sıkça kullanıldığına şahit oluyoruz.

Bazı bilimsel makalelerde anlamlılık değerleri yıldız biçiminde yazılıyor. İstatistik literatüründe test istatistiklerinin yanında üs biçiminde ****** şeklinde üç farklı yıldız şeklinde gösterim mevcut. Araştırmacılar tam da bu gösterim konusunda kafa karışıklığı yaşıyor ve bu gösterimlerin kullanım sebeplerini de haklı olarak merak ediyor. Bu karmaşıklığı hemen giderelim.

Yazıda bahsedildiği üzere, istatistiksel analiz sonuçlarını %5 hata payına göre yorumlamak artık bir adet halini aldı. Aslında istatistikçilerin özen gösterdiği üç farklı hata payı söz konusu:

1)   %5

      2)   %1

      3)   %0.1

Görüldüğü üzere hata payı için yüzde beş, yüzde bir ve binde bir hata payları baz alınıyor. Ancak burada %5’i bir üst sınır olarak düşünebiliriz. Elbette gönlümüzden geçen hata payının daha düşük seviyede olması ve bu nedenle söz konusu diğer iki hata payını da önemsiyoruz. Sonuçlarımızın %5 hata payı yerine daha düşük bir hata payı için anlamlı çıkması bizler için istenilecek bir durum.

Bu durumda yıldız şeklinde gösterimleri belirleyen ana etmen de, kullandığımız üç hata payından hangisi için en düşük hata payına göre anlamlı sonucu etmemizdir. Yıldız şeklinde gösterim son derece basit. Eğer sonuçlarımız yüzde beş seviyesinde anlamlı ise bir yıldız *, yüzde bir seviyesinde anlamlı ise iki yıldız **, binde bir seviyesinde anlamlı ise üç yıldız *** kullanıyoruz.

İstatistiksel anlamlılık sonuçlarını sunarken kaç yıldız ekleyeceğimiz belirlemek için p değerlerimizin aralıklarına göre şu şekilde bir yol izleyebiliriz:

1)   p değeri (0.01, 0.05) arasında ise       —->    *

      2)   p değeri (0.001, 0.01) arasında ise     —->    **

      3)  p değeri [0, 0.001) arasında ise           —->    ***

Bu gösterimlerin yanında bazı çalışmalarda p<0.05, p<0.01, p<0.001 gibi özel gösterimlere rastlayabiliriz. İstatistiksel anlamlılık değerlerinin gösterimi yıldız konusunda kesin standartlara kavuşmuş durumda. Ayrıca istatistik analizi uygulamaları gerçekleştirdiğimiz R-Project, SPSS, Minitab gibi yazılımlarda da bu özel gösterimlerin hazır bir şekilde üretildiğini belirtelim.