ARDL Yabancı Yatırım – Analiz Raporu

DOĞRUDAN YABANCI YATIRIM GİRİŞLERİNİN SABİT SERMAYE OLUŞUMU ÜZERİNE ETKİSİ – ARDL MODELİ

Bu çalışmada, Türkiye için 1990-2020 dönemlerini kapsayan doğrudan yabancı yatırım girişlerinin sabit sermaye oluşumu üzerindeki etkisi incelenmiştir. Kontrol değişkeni olarak ticaret açıklık değişkeni kullanılmıştır.

Araştırmada elde edilen değişkenlerin tanımlayıcı istatistiklerden ortalama (Ort), standart sapma (SS), minimum (Min), maksimum (Maks), çarpıklık (Çarp) ve basıklık (Bas) değerleri verilmiştir. Analizin ilk aşamasında elde edilen değişkenler için doğrusal birim kök testi yapılmıştır. Doğrusal birim kök testlerinden Augmented Dickey Fuller (ADF) birim kök testi kullanılmıştır.

Sonraki aşamada değişkenler için doğrusal olmayan birim kök testleri yapılmıştır. Bu aşamada MTAR modele dayanan Enders ve Granger testi ve ESTAR modele dayanan KSS testi kullanılmıştır. Ayrıca değişkenlerin doğrusal olmama ve yapısal kırılma özelliklerinin test edilmesinde OY testi kullanılmıştır.

Birim kök testleri yapıldıktan sonra değişkenlerin doğrusal olup olmadığı araştırılmıştır. Bu amaçla RESET testi ve BDS testi uygulanmıştır. En son aşamada ise doğrusal olmayan ARDL modeli tahmin edilmektedir. Değişkenler arasında uzun dönem ilişkisinin olup olmadığı eş bütünleşme test istatistikleri ile değerlendirilmiştir. Uzun ve kısa dönem asimetrik ilişkinin olup olmadığı ise Wald test istatistikleri ile belirlenmiştir.

Ekonometrik analiz sonuçları için hata payı %1, %5 ve %10 şeklinde değerlendirilmiştir. Analizlerin tamamı STATA 13 programı ile gerçekleştirilmiştir.

Tablo 1: Tanımlayıcı istatistikler

Tablo 1’de sabit sermaye oluşumu (SSO), doğrudan yabancı yatırım (DYY) ve ticaret açıklık (TA) değişkenlerine yönelik tanımlayıcı istatistikler gösterilmektedir. Test bulgularına göre, sabit sermaye oluşumu ortalaması 26.384, doğrudan yabancı yatırım ortalaması 1.359 ve ticaret açıklık ortalaması 48.762 olarak bulunmuştur.

Tablo 2: ADF birim kök testleri

Tablo 2’de sabit sermaye oluşumu (SSO), doğrudan yabancı yatırım (DYY) ve ticaret açıklık (TA) değişkenlerine yönelik Augmented Dickey Fuller (ADF) birim kök testi sonuçları gösterilmektedir. ADF birim kök testi sonuçlarına göre, ticaret açıklık değişkeni kendi seviyesinde durağandır.

Sabit sermaye oluşumu ve doğrudan yabancı yatırım değişkenleri kendi seviyelerinde durağan olmadığı ancak birinci dereceden farkı alındığında durağan oldukları bulunmaktadır. Bu bulgular ışığında, hiçbir değişkenin I(2) ya da daha yüksek dereceden bütünleşik olmadığı görülmektedir. Dolayısıyla ARDL modelinin gerektirdiği testler uygulanabilirdir.

Tablo 3: Doğrusal olmayan birim kök testleri

Tablo 3’de sabit sermaye oluşumu (SSO), doğrudan yabancı yatırım (DYY) ve ticaret açıklık (TA) değişkenlerine yönelik MTAR modele dayanan Enders ve Granger testi ve ESTAR modele dayanan KSS testi sonuçları gösterilmektedir.

Enders ve Granger testi sonuçlarına göre, ticaret açıklık değişkeni sabit içeren modele göre doğrusal olmayan asimetrik bir durağan sürece sahipken, sabit ve trend içeren modellere göre sabit sermaye oluşumu, doğrudan yabancı yatırım ve ticaret açıklık değişkenleri doğrusal olmayan asimetrik bir durağan sürece sahiptir.

KSS testi bulgularına göre, ticaret açıklık değişkeni hem sabit hem de sabit ve trend içeren modele göre doğrusal olmayan ESTAR sürecine sahiptir.

Tablo 4: OY testi ile durağanlık sınaması

Tablo 4’de sabit sermaye oluşumu (SSO), doğrudan yabancı yatırım (DYY) ve ticaret açıklık (TA) değişkenlerine yönelik OY testi sonuçları gösterilmektedir. Test bulgularına göre, sabit sermaye oluşumu, doğrudan yabancı yatırım ve ticaret açıklık değişkenleri doğrusal olmayan ve durağan bir sürece sahip değildir.

Tablo 5: Doğrusallık testi sonuçları

Tablo 5’de sabit sermaye oluşumu (SSO), doğrudan yabancı yatırım (DYY) ve ticaret açıklık (TA) değişkenlerine yönelik BDS ve RESET testi sonuçları gösterilmektedir. Her iki test bulgularına göre, ticaret açıklık değişkeni haricindeki değişkenler bağımsız ve türdeş bir dağılıma sahip değildirler. Dolayısıyla sabit sermaye oluşumu ve doğrudan yabancı yatırım değişkenleri doğrusal olmayan formdadır.

Tablo 6: Doğrusal olmayan ARDL tahmin sonuçları

Tablo 6’da sabit sermaye oluşumu bağımlı değişken olarak kullanıldığı doğrusal olmayan ARDL sonuçları gösterilmektedir. Eş bütünleşme test sonuçlarına göre, doğrudan yabancı yatırım girişleri ile sabit sermaye oluşumu arasında uzun dönemli bir ilişki olduğu görülmektedir (p<0.01).

Wald test istatistik sonuçları ise, doğrudan yabancı yatırım girişleri ile sabit sermaye oluşumu arasında sadece uzun dönemde bir asimetrik ilişkiye işaret etmektedir. Bu bulgular ışığında doğrudan yabancı yatırım girişleri ile sabit sermaye oluşumu arasındaki uzun dönem asimetrik katsayılar istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur (p<0.01).

Sonuçlar değerlendirildiğinde, doğrudan yabancı yatırım girişlerinde %1’lik bir pozitif artış sabit sermaye üzerinde 3.452’lik bir artışa sebep olacaktır. Ayrıca, doğrudan yabancı yatırım girişlerinde %1’lik bir negatif azalış ise sabit sermaye üzerinde 2.051’lik bir azalışa neden olacaktır.  Bir diğer bulgu ise, ticaret açıklık (kontrol) değişkenin sabit sermaye oluşumu üzerinde pozitif bir etkiye sahip olduğu görülmektedir (p<0.05).