HEMŞİRELERİN MESLEKİ OTONOMİLERİ VE ETKİLEYEN FAKTÖRLERİN İSTATİSTİKSEL AÇIDAN DEĞERLENDİRİLMESİ
Bu çalışma, bir devlet hastanesinde çalışan hemşirelerin mesleki otonomilerini ve etkileyen faktörleri belirlemek amacıyla yapılmıştır.
Hemşirelerin mesleki otonomi düzeylerini belirlemek amacıyla Hemşirelik Aktivite Ölçeği kullanılmıştır. Hemşirelik Aktivite Ölçeği, dörtlü likert tipinde ve dörtlü derecelendirme grupları da Çok ender bu şekilde davranırım=1, Ender olarak bu şekilde davranırım=2, Genel olarak bu şekilde davranırım=3, Çoğunlukla bu şekilde davranırım=4 şeklindedir. Hemşirelik Aktivite Ölçeği üzerinden alınan puanlara göre 60 ile 120 arası düşük seviyede otonom, 121 ile 180 arası orta seviyede otonom ve 181 ile 240 arası yüksek seviyede otonom olarak değerlendirilmektedir.
Araştırma kapsamında en uygun hipotez testi türlerini belirlerken, sayısal ölçümler için normallik ve varyans homojenlik testleri kullanılmıştır. Elde edilen değişkenlerin normal dağılım varsayımına uygunluk testi için Shapiro-Wilk, varyans homojenlik varsayımına uygunluk testi için Levene testi sonuçları incelenmiştir.
Normal dağılım varsayımına uygun olan değişkenler için 2 bağımsız grup karşılaştırmalarında bağımsız örneklemler t-testi, 3 veya daha fazla grup karşılaştırmalarında Anova testi ve 3 veya daha fazla grubun çoklu karşılaştırmalarında Tukey testi kullanılmıştır. Normal dağılım varsayımına uymayan ölçüm değerleri için, bağımsız 3 veya daha fazla grubun çoklu karşılaştırmalarında Kruskal-Wallis H testi ve 3 veya daha fazla grubun çoklu karşılaştırmalarında Bonferonni düzeltmesi ile Dunn testi kullanılmıştır.
Bu çalışma kapsamında Hemşirelik Aktivite Ölçeği için yapılan güvenilirlik analizleri sonucunda ölçeğin bütünü için Cronbach Alfa katsayısı 0.90 olarak bulunmuştur. Bu değer, Hemşirelik Aktivite Ölçeği için toplanan verilerin aşırı ölçüde güvenilir olduğunu göstermektedir.
İstatistiksel analiz sonuçları için güven düzeyi %95 (p<0.05) olarak belirlenmiş ve istatistiksel analiz uygulamalarının tamamı R-Project yazılımı kullanılarak gerçekleştirilmiştir.
Tablo 1: Hemşirelerin demografik özellikleri ve çalışma koşullarının dağılımı
Tablo 1’de hemşirelerin çalışma koşullarına ve demografik özelliklerine göre frekans analizi sonuçları gösterilmektedir. Araştırmaya katılan hemşirelerin %11.2’si (24 kişi) 20-29 yaş, %66.4’ü (142 kişi) 30-39 yaş, %22.4’ü (48 kişi) 40 ve üzeri yaşındadır. Hemşirelerin çalışılan klinik grupları incelendiğinde %22.4’ü (48 kişi) acil servis, %14.5’i (31 kişi) ameliyat odası, %13.6’sı (29 kişi) cerrahi klinik, %29.0’ı (62 kişi) dahili klinikler, %9.8’i (21 kişi) poliklinikler, %10.7’si (23 kişi) yoğun bakım ünitelerinde çalıştıkları gözlenmektedir.
Bu hemşirelerin eğitim düzeyleri incelendiğinde %11.7’si (25 kişi) sağlık meslek lisesi, %62.6’sı (134 kişi) ön lisans, %25.7’si (55 kişi) lisans ve üzeri mezunu olduğu gözlenmektedir. Çalışma süresine göre hemşirelerin %16.8’i (36 kişi) 1-10 yıl, %65.0’ı (139 kişi) 11-16 yıl, %18.2’si (39 kişi) 17 ve üzeri yıl çalıştıkları gözlenmektedir.
Hemşirelerin %23.8’i (51 kişi) 1-5 hasta, %26.6’sı (57 kişi) 6-10 hasta, %49.5’i (106 kişi) 11 ve üzeri hastaya gün içerisinde bakım verdikleri görülmektedir. Bu hemşirelerin %35.5’i (76 kişi) ayda 1-5 arası nöbet, %43.0’ı (92 kişi) ayda 6-10 arası nöbet, %21.5’i (46 kişi) ayda 11 ve üzeri nöbet tuttukları görülmektedir. Ayrıca hemşirelerin %72.9’u (156 kişi) mesleğinden memnun olduğunu beyan ederken, %27.1’i (58 kişi) mesleğinden memnun olmadığını beyan ettikleri görülmektedir.
Bir diğer bulgu ise, hemşirelerin %15.9’u (34 kişi) mesleki amaçlar doğrultusunda rollerini yerine getirebilirken, %23.4’ü (50 kişi) rollerini yerine getiremediğini, %60.7’si (130 kişi) kısmen rollerini yerine getirebildiklerini beyan ettikleri görülmektedir.
Tablo 2: Hemşirelik aktivite ölçeğine ait tanımlayıcı istatistikler
Tablo 2’de hemşirelik aktivite ölçeğine ait tanımlayıcı istatistiklerden ortalama, standart sapma, minimum ve maksimum değerleri gösterilmektedir. Bulgulara göre hemşirelerin hemşirelik aktivite ölçeği ölçüm puan ortalamaları 142.7 ± 21.6 olarak bulunmuştur.
Tablo 3: Hemşirelik aktivite ölçeği ölçüm puanlarının çalıştıkları kliniklere göre karşılaştırılması
Tablo 3’de araştırmaya katılan hemşirelerin hemşirelik aktivite ölçeği ölçüm puanlarının çalıştıkları kliniklere göre Anova testi sonuçları gösterilmektedir. Test bulgularına göre hemşirelik aktivite ölçeği ölçüm puanlarının çalıştıkları kliniklere göre istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık olduğu görülmektedir (F=5.764, p<0.05).
Post hoc sonuçlarına göre, dahili kliniklerde çalışan hemşirelerin hemşirelik aktivite ölçeği ölçüm puanları cerrahi kliniklerde ve ameliyat odasında çalışan hemşireler göre anlamlı ölçüde daha yüksek olduğu görülmektedir.
Tablo 4: Hemşirelik aktivite ölçeği ölçüm puanlarının eğitim düzeyine göre karşılaştırılması
Tablo 4’de araştırmaya katılan hemşirelerin hemşirelik aktivite ölçeği ölçüm puanlarının eğitim düzeyine göre Anova testi sonuçları gösterilmektedir. Test bulgularına göre hemşirelik aktivite ölçeği ölçüm puanlarının eğitim düzeyine göre istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık olduğu görülmektedir (F=4.314, p<0.05).
Post hoc sonuçlarına göre, eğitim düzeyi lisans ve üzeri olan hemşirelerin hemşirelik aktivite ölçeği ölçüm puanları sağlık meslek lisesi olan hemşirelere göre anlamlı ölçüde daha yüksek olduğu görülmektedir.
Tablo 5: Hemşirelik aktivite ölçeği ölçüm puanlarının çalışma sürelerine göre karşılaştırılması
Tablo 5’de araştırmaya katılan hemşirelerin hemşirelik aktivite ölçeği ölçüm puanlarının çalışma sürelerine göre Anova testi sonuçları gösterilmektedir. Test bulgularına göre hemşirelik aktivite ölçeği ölçüm puanlarının çalışma sürelerine göre istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık olmadığı görülmektedir (F=1.408, p>0.05).
Bu bulgular ışığında çalışma süresi 1-10 yıl, 11-16 yıl ve 17 yıl ve üzeri olan hemşirelerin hemşirelik aktivite ölçeği ölçüm puanları birbirine çok yakın olduğu görülmektedir.
Tablo 6: Hemşirelik aktivite ölçeği ölçüm puanlarının yaş gruplarına göre karşılaştırılması
Tablo 6’da araştırmaya katılan hemşirelerin hemşirelik aktivite ölçeği ölçüm puanlarının yaş gruplarına göre Anova testi sonuçları gösterilmektedir. Test bulgularına göre hemşirelik aktivite ölçeği ölçüm puanlarının yaş gruplarına göre istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık olmadığı görülmektedir (F=0.976, p>0.05).
Bu bulgular ışığında 20-29 yaş, 30-39 yaş ve 40 yaş ve üzeri olan hemşirelerin hemşirelik aktivite ölçeği ölçüm puanları birbirine çok yakın olduğu görülmektedir.
Tablo 7: Hemşirelik aktivite ölçeği ölçüm puanlarının mesleki memnuniyet düzeylerine göre karşılaştırılması
Tablo 7’de araştırmaya katılan hemşirelerin hemşirelik aktivite ölçeği ölçüm puanlarının memnuniyet düzeylerine göre t-testi sonuçları gösterilmektedir. Test bulgularına göre hemşirelik aktivite ölçeği ölçüm puanlarının memnuniyet düzeylerine göre istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık olduğu görülmektedir (t=3.561, p<0.05).
Bu bulgular ışığında hemşirelik mesleğinden memnun olan hemşirelerin hemşirelik aktivite ölçeği ölçüm puanları meslekten memnun olmayan hemşirelere göre anlamlı ölçüde daha yüksek olduğu görülmektedir.
Tablo 8: Hemşirelik aktivite ölçeği ölçüm puanlarının aylık tuttuğu nöbet sayısına göre karşılaştırılması
Tablo 8’de araştırmaya katılan hemşirelerin hemşirelik aktivite ölçeği ölçüm puanlarının aylık tuttuğu nöbet sayısına göre Kruskal-Wallis H testi sonuçları gösterilmektedir. Test bulgularına göre hemşirelik aktivite ölçeği ölçüm puanlarının aylık tuttuğu nöbet sayısına göre istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık olduğu görülmektedir (Ki-Kare=5.975, p<0.05).
Post hoc sonuçlarına göre, aylık tuttuğu nöbet sayısı 1-5 arası olan hemşirelerin hemşirelik aktivite ölçeği ölçüm puanları 6-10 arası ve 11 ve üzeri olan hemşirelere göre anlamlı ölçüde daha yüksek olduğu görülmektedir.
Tablo 9: Hemşirelik aktivite ölçeği ölçüm puanlarının günlük hasta bakım sayısına göre karşılaştırılması
Tablo 9’da araştırmaya katılan hemşirelerin hemşirelik aktivite ölçeği ölçüm puanlarının günlük hasta bakım sayısına göre Kruskal-Wallis H testi sonuçları gösterilmektedir. Test bulgularına göre hemşirelik aktivite ölçeği ölçüm puanlarının günlük hasta bakım sayısına göre istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık olduğu görülmektedir (Ki-Kare=8.131, p<0.05).
Post hoc sonuçlarına göre, günlük 6-10 arası hastaya bakan hemşirelerin hemşirelik aktivite ölçeği ölçüm puanları günlük 1-5 arası hastaya bakan hemşirelere göre anlamlı ölçüde daha yüksek olduğu görülmektedir. Ayrıca günlük 11 ve üzeri hastaya bakan hemşirelerin hemşirelik aktivite ölçeği ölçüm puanları günlük 1-5 arası hastaya bakan hemşirelere göre anlamlı ölçüde daha yüksek olduğu görülmektedir.