Sağlık Çalışanlarında Tükenmişlik Düzeylerinin İstatistiksel Analizi
Bu çalışmada, bir araştırma hastanesinde görev yapan 422 sağlık çalışanın tükenmişlik ölçeğinin alt boyutlarını cinsiyet, yaş, medeni durum, meslek, aylık gelir durumu ve çocuk sahibi olma değişkenleri açısından incelenmiştir.
Güç analizi bulguları, referans yayından elde edilen d=4.328 etki büyüklüğü değeri ve %95 güven düzeyi ile seçilen örneklem hacminin %100 güç değerine ulaştığını göstermiştir. Buna göre araştırmada seçilen örneklem hacmi son derece yeterli bulunmuştur.
Araştırmaya katılan sağlık çalışanlarının tükenmişlik düzeyleri Maslach Tükenmişlik Envanteri kullanılarak ölçülmüştür.
Tükenmişlik ölçeğinin tüm alt boyutlarına karşın grupların normal dağılım olup olmadığı Shapiro-Wilk testi ile test edilmiş ve test sonucunda verilerin normal dağıldığı tespit edilmiştir (p>0.05). İstatistik testlerinden cinsiyet ve çocuk sahibi olma değişkeni ile tükenmişlik ölçeğinin alt boyutları arasındaki ilişkiyi test etmek için bağımsız örneklemler t-testi, diğer tüm karşılaştırmalar için varyans analizi (ANOVA) ve anlamlı bulunan gruplarda çoklu karşılaştırma yapmak adına Tukey testi kullanılmıştır.
Hipotez testi sonuçları, gruplara ait tanımlayıcı istatistikler ile birlikte verilmiştir. Tanımlayıcı istatistiklerden aritmetik ortalama, standart sapma (SS), minimum (Min.) ve maksimum (Max.) değerler hesaplanmıştır.
Bu araştırma kapsamında yapılan güvenirlik analizleri sonucunda ölçeğin bütünü için Cronbach alfa katsayısı 0.84 olarak hesaplanmış; alt ölçeklerin güvenilirlik katsayıları ise sırasıyla; 0.86, 0.74 ve 0.78 olarak bulunmuştur.
Araştırmada elde edilen veriler SPSS 22 paket programı aracılığıyla test edilmiştir. Araştırmanın güven düzeyi %95 olarak alınmıştır.
Tablo 1’de cinsiyet gruplarının tükenmişlik alt boyutlarına göre t-testi sonuçları gösterilmektedir. Cinsiyet grupları arasında duygusal tükenmişlik, duyarsızlık ve kişisel başarı duygusunda azalma puanları açısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmaktadır (p<0.05). Kadınların erkeklere göre duygusal tükenmişlik, duyarsızlık ve kişisel başarı duygusunda azalma puanları anlamlı ölçüde yüksektir.
Tablo 2’de yaş gruplarının tükenmişlik alt boyutlarına göre ANOVA testi sonuçları gösterilmektedir. Yaş grupları arasında duygusal tükenmişlik puan ortalamalarına göre istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmaktadır (p<0.05).
Post hoc sonuçlarına göre 45 yaş üstü grubun 18-24, 25-36 ve 36-45 yaş gruplarına göre duygusal tükenmişlik puan ortalaması anlamlı ölçüde yüksektir. Yaş grupları arasında duyarsızlık puan ortalamalarına göre istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmaktadır (p<0.05).
Ayrıca 45 yaş üstü grubun 18-24, 25-36 ve 36-45 yaş gruplarına göre duyarsızlık puan ortalaması anlamlı ölçüde yüksektir. Yaş grupları arasında kişisel başarı duygusunda azalma puan ortalamalarına göre istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmaktadır (p<0.05).
Bulgulara göre 45 yaş üstü grubun 18-24, 25-36 ve 36-45 yaş gruplarına göre kişisel başarı duygusunda azalma puan ortalaması anlamlı ölçüde yüksektir.
Tablo 3’te meslek gruplarının tükenmişlik alt boyutlarına göre ANOVA testi sonuçları gösterilmektedir. Meslek grupları arasında duygusal tükenmişlik puan ortalamalarına göre istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmaktadır (p<0.05).
Meslek grubu asistan doktor olan kişilerin meslek grubu uzman doktor, ebe-hemşire ve diğer olan kişilere göre duygusal tükenmişlik ve duyarsızlık puan ortalaması anlamlı ölçüde yüksektir. Ayrıca meslek grubu uzman doktor olan kişilerin meslek grubu diğer olan kişilere göre duygusal tükenmişlik ve duyarsızlık puan ortalaması anlamlı ölçüde yüksek bulunmuştur.
Tablo 4’te medeni durum gruplarının tükenmişlik alt boyutlarına göre ANOVA testi sonuçları gösterilmektedir. Medeni durum grupları arasında duygusal tükenmişlik ortalama puanları bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmaktadır (p<0.05).
Medeni durumu evli olan kişilerin medeni durumu bekar ve dul olan kişilere göre duygusal tükenmişlik puan ortalaması anlamlı ölçüde yüksek bulunmuştur.
Tablo 5’te aylık gelir gruplarının tükenmişlik alt boyutlarına göre ANOVA testi sonuçları gösterilmektedir. Aylık gelir gruplarına göre tükenmişlik boyutları ortalama puanları bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunamamıştır (p>0.05).
Tablo 6’da çocuk sahibi olma durumu gruplarının tükenmişlik alt boyutlarına göre ANOVA testi sonuçları gösterilmektedir. Çocuk sahibi olma durumuna göre duygusal tükenmişlik ve duyarsızlık ortalama puanları bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmuştur (p<0.05).
Çocuk sahibi olmayan kişilerin çocuk sahibi olan kişilere göre duygusal tükenmişlik ve duyarsızlık ortalama puanı anlamlı ölçüde yüksek bulunmuştur.