Diyabet Hastalığını Etkileyen Faktörlerin Araşıirılması – İstatistiksel Analiz Raporu
Bu çalışmada bir ilde bulunan devlet hastanelerinin geçmiş kayıtları incelenerek alınan veriler üzerinden hastaların diyabet durumlarını etkileyen değişkenler incelenmiştir. Bu amaç doğrultusunda geçmiş kayıtlardan hastalara ait bazı demografik özellikleri, glikoz, kan basıncı, deri kalınlığı ve insülin değerleri alınmıştır. Demografik özelliklerden, cinsiyet, medeni durum, çocuk varlığı, eğitim durumu, yaş ve beden kitle indeksi değerleri elde edilmiştir.
Çalışmanın istatistiksel analiz aşamasında demografik özelliklere ve diyabet hastası olma durumlarına yönelik frekans analizleri yapılmıştır. Frekans analizleri, gruplara ait frekans (n) ve yüzde (%) değerleri birlikte sunulmuştur. Sonraki adımlarda, hastaların glikoz, kan basıncı, deri kalınlığı ve insülin değerlerine ait tanımlayıcı istatistikler sunulmuştur. Tanımlayıcı istatistiklerden, ortalama, standart sapma (SS), minimum (Min) ve maksimum (Maks) değerleri birlikte verilmiştir.
Hipotez testleri aşamasında, araştırmada kullanılan değişkenlerin normal dağılıma uygunlukları Kolmogorov-Smirnov testi ile incelenmiştir. İnceleme sonucunda, değişkenlerin normal dağılıma uygun olduğu görülmüştür (p>0.05). Bu bulguya göre, normal dağılıma uygun olan değişkenler için, 2 bağımsız grup karşılaştırma testlerinden bağımsız örneklemler t-testi kullanılmıştır.
Sayımla ölçülen değişkenleri bir değişken yönünden grupları yönünden karşılaştırmak için Ki-kare testleri uygulanmıştır. Ki-kare test istatistiğinin seçiminde çapraz tablo hücrelerinin beklenen değerleri incelenmiştir. Beklenen değerler incelendiğinde, en uygun istatistiksel testin Pearson Ki-kare testi olduğu görülmüştür.
Hastaların diyabet hastası olma durumunu etkilediği düşünülen değişkenleri incelemek için çoklu lojistik regresyon analizi uygulanmıştır. Bu amaç doğrultusunda bağımsız değişkenler, glikoz, kan basıncı, deri kalınlığı, insülin, beden kitle indeksi ve yaş değerleri olarak belirlenmiştir.
Çoklu lojistik regresyon modelinde anlamlı bulunan değişkenlerin kesim değerlerinin saptanması için ROC eğrileri gösterilmiştir. ROC eğrileri ile birlikte, cut-off, eğri altında kalan alanın oranı (AUC), duyarlılık (SEN), 1-seçicilik (SPE) ve pozitif sınıfın doğru tahmin edilme oranı (PPV) değerleri verilmiştir.
İstatistiksel analiz bulgularının değerlendirilmesinde güven düzeyi %95 olarak belirlenmiştir. Araştırmada istatistiksel veri analizlerinin tamamı R-Project yazılımı kullanılarak gerçekleştirilmiştir.
Tablo 1: Hastaların demografik özellikleri ve diyabet hastası olma durumları
Tablo 1’de araştırmaya dahil edilen hastaların demografik özelliklerine ve diyabet hastası olma durumlarına yönelik frekans analizi sonuçları gösterilmektedir.
Frekans analizi bulgularına göre, araştırmaya katılan hastaların %50.0’ının (500 kişi) diyabet hastası olmadığı, %50.0’ının (500 kişi) ise diyabet hastası olduğu görülmektedir. Ayrıca hastaların %51.4’ü (514 kişi) kadın, %48.6’sı (486) ise erkektir.
Hastaların medeni durumları değerlendirildiğinde; %54.2’sinin (542 kişi) evli ve %45.8’inin (458 kişi) bekar olduğu belirlendi. Bu hastaların %50.0’ının (500 kişi) çocuğu var, %50.0’ının (500 kişi) ise çocuğu yoktur.
Hastaların eğitim durumları değerlendirildiğinde; %32.3’ünün (323 kişi) ilköğretim, %34.6’sının (346 kişi) lise ve %33.1’inin (331 kişi) ise üniversite mezunu olduğu görüldü. Bir diğer bulgu ise, hastaların beden kitle ortalamaları 33.03±6.96 ve yaş ortalamaları 34.09±11.74 olarak bulundu.
Tablo 2: Hastaların glikoz, kan basıncı, deri kalınlığı ve insülin değerlerine ait tanımlayıcı istatistikler
Tablo 2’de araştırmaya dahil edilen hastaların glikoz, kan basıncı, deri kalınlığı ve insülin değerlerine ait tanımlayıcı istatistikler gösterilmektedir.
Tanımlayıcı istatistik bulgularına göre, hastaların glikoz ortalamaları 127.97±32.30 (Min-Maks=44.00-199.00), kan basıncı ortalamaları 72.89±12.37 (Min-Maks=24.00-122.00), deri kalınlığı ortalamaları 29.79±9.45 (Min–Maks=7.00–99.00) ve insülin ortalamaları ise 170.25±105.74 (Min-Maks=15.00-846.00) olarak bulunmaktadır.
Tablo 3’de araştırmaya dahil edilen hastaların glikoz, kan basıncı, deri kalınlığı, insülin, beden kitle indeksi ve yaş ortalamalarının diyabet hastası olma durumlarına göre t-testi sonuçları gösterilmektedir.
Test bulgularına göre, hastaların diyabet hastası olma durumlarına göre glikoz ortalama skorları karşılaştırıldığında anlamlı farklılıklar olduğu görüldü (t=20.173, p<0.05).
Bu bulgu ışığında, diyabet hastaların glikoz ortalama skorlarının (145.34±29.54), diyabeti olmayan hastaların glikoz ortalama skorundan (110.60±24.71) istatistiksel olarak anlamlı derecede yüksek olduğu belirlendi.
Hastaların diyabet hastası olma durumlarına göre kan basıncı ortalama skorları karşılaştırıldığında anlamlı farklılıklar olduğu saptandı (t=5.438, p<0.05). Bu bulguya göre, diyabet hastaların kan basıncı ortalama skorlarının (74.99±12.41), diyabeti olmayan hastaların kan basıncı ortalama skorundan (70.79±11.98) istatistiksel olarak anlamlı derecede yüksek olduğu görüldü.
Hastaların diyabet hastası olma durumlarına göre deri kalınlığı ortalama skorları karşılaştırıldığında anlamlı farklılıklar olduğu belirlendi (t=9.328, p<0.05). Bu bulgu ışığında, diyabet hastaların deri kalınlığı ortalama skorlarının (32.47±8.96), diyabeti olmayan hastaların deri kalınlığı ortalama skorundan (27.11±9.18) istatistiksel olarak anlamlı derecede yüksek olduğu saptandı.
Bireylerin diyabet hastası olma durumlarına göre insülin ortalama skorları karşılaştırıldığında anlamlı farklılıklar olduğu görüldü (t=13.302, p<0.05). Bu bulguya göre, diyabet hastaların insülin ortalama skorlarının (211.27±109.84), diyabeti olmayan hastaların insülin ortalama skorundan (129.24±83.37) istatistiksel olarak anlamlı derecede yüksek olduğu görüldü.
Hastaların diyabet hastası olma durumlarına göre beden kitle indeksi ortalama skorları karşılaştırıldığında anlamlı farklılıklar olduğu saptandı (t=10.595, p<0.05).
Bu bulgu ışığında, diyabet hastaların beden kitle indeksi ortalama skorları (35.24±6.68), diyabeti olmayan hastaların beden kitle indeksi ortalama skorundan (30.82±6.51) istatistiksel olarak anlamlı derecede yüksek olduğu belirlendi.
Hastaların diyabet hastası olma durumlarına göre yaş ortalama skorları karşılaştırıldığında anlamlı farklılıklar olduğu belirlendi (t=8.068, p<0.05). Bu bulguya göre, diyabet hastaların yaş ortalama skorları (37.00±11.08), diyabeti olmayan hastaların yaş ortalama skorundan (31.19±11.67) istatistiksel olarak anlamlı derecede yüksek olduğu görüldü.
Tablo 4: Hastaların demografik özellikleri ile diyabet hastası olma durumlarının karşılaştırılması
Tablo 4’de araştırmaya dahil edilen hastaların demografik özellikleri ile diyabet hastası olma durumları arasındaki ilişkiyi gösteren Pearson Ki-kare ilişki testi sonuçları gösterilmektedir.
Test sonuçlarına göre, hastaların cinsiyet, medeni durumları, çocuk varlığı ve eğitim durumları ile diyabet hastası olma durumları arasında istatistiksel olarak anlamlı düzeyde bir ilişki olmadığı görülmüştür (p>0.05).
Bu bulgulara göre, diyabeti olan ve olmayan hastaların demografik özelliklerinin birbirine benzer olduğu belirlendi.
Tablo 5: Hastaların diyabet hastası olma durumlarının bağımlı değişken olarak kullanıldığı çoklu lojistik regresyon model özeti sonuçları
Tablo 5’de hastaların diyabet hastası olma durumlarını etkilediği düşünülen bağımsız değişkenlere göre çoklu lojistik regresyon model özeti sonuçları gösterilmektedir.
Analiz bulgularına göre, glikoz, kan basıncı, deri kalınlığı, insülin, beden kitle indeksi ve yaş değişkenleri diyabet hastası olma durumlarının R-kare ölçütlerine göre sırasıyla %32.9’unu ve %43.9’unu açıkladığı saptandı.
Tablo 6: Hastaların diyabet hastası olma durumlarının bağımlı değişken olarak kullanıldığı çoklu lojistik regresyon model analizi sonuçları
Tablo 6’da hastaların diyabet hastası olma durumlarını etkilediği düşünülen bağımsız değişkenlere göre çoklu lojistik regresyon model analiz sonuçları gösterilmektedir.
Çoklu lojistik analiz bulgularına göre, glikoz, beden kitle indeksi ve yaş değişkenlerinin diyabet hastası olma durumları üzerinde anlamlı bir etkiye sahiptir (p<0.05).
Bu bulgular ışığında, glikoz değerinde meydana gelecek bir birimlik artışın diyabet hastası olma durumunu 1.043 kat kadar artıracaktır. Ayrıca, beden kitle indeksi değerinde bir birimlik artış sonucunda diyabet hastası olma durumunu 1.101 kat kadar artıracaktır.
Bir diğer bulgu ise, yaş değişkeninde meydana gelecek bir birimlik artışın diyabet hastası olma durumunu 1.032 kat kadar artırması beklenmektedir.
Şekil 1: Glikoz değerlerinin diyabet hastası olma durumları üzerine etkisi açısından yapılan ROC eğrisi
Şekil 2: Beden kitle indeksi değerlerinin diyabet hastası olma durumları üzerine etkisi açısından yapılan ROC eğrisi
Şekil 3: Yaş değerlerinin diyabet hastası olma durumları üzerine etkisi açısından yapılan ROC eğrisi
Şekil 1, 2 ve 3’de araştırmaya dahil edilen hastaların glikoz, beden kitle indeksi ve yaş değerlerinin diyabet hastası olma durumları üzerine etkisi açısından yapılan ROC eğrisi grafikleri gösterilmektedir. ROC eğrisi grafiklerine göre, duyarlılık ve 1-seçicilik kriterleri göz önünde bulundurarak kesme değerleri sırasıyla (0.22, 0.70), (0.51, 0.81) ve (0.41, 0.73) olduğu görüldü.
Tablo 7: Glikoz, beden kitle indeksi ve yaş değerlerinin diyabet hastası olma durumları üzerine etkisi açısından yapılan ROC değerlendirmesi sonuçları
Tablo 7’de araştırmaya dahil edilen hastaların glikoz, beden kitle indeksi ve yaş değerlerinin diyabet hastası olma durumları üzerine etkisi açısından yapılan ROC değerlendirmesi sonuçları gösterilmektedir. Glikoz, beden kitle indeksi ve yaş değişkenlerinin ROC eğrisi altında kalan alanları istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur (p<0.05).
Ayrıca, pozitif sınıfın (diyabet hastası) doğru tahmin edilme olasılığı sırasıyla 0.763, 0.612 ve 0.641 olduğu görülmektedir. Gerçekte diyabet hastaları arasında testin doğru tahmin etme olasılığı sırasıyla 0.702, 0.806 ve 0.730’dur.
Bir diğer bulgu ise, diyabeti olmayan hastalar arasında testin diyabet hastası olarak nitelendirdiği olguların oranı sırasıyla 0.218, 0.510 ve 0.408 olarak bulunmaktadır.