Ölçek Puanı Nedir?
Ölçek puanı nedir sorusu, bilimsel çalışmalarında anket formları kullanan tüm araştırmacıların merak ettiği konuların başında geliyor. Sorumuzun cevabı üzerinde duracağız ve yolun başında olan araştırmacıların işine yarayacak bilgiler sunmaya çalışacağız.
Anket formları ile çalışırken, konularımıza dair kavramları temsil eden maddeleri bir araya getiriyor ve ölçekler oluşturuyoruz.
Kullandığımız ölçekler çoğu zaman ölçeğe ilişkin kavramları oluşturan, alt boyutlar da içeriyor.
Söz konusu ölçekler veya alt boyutlar (veya alt ölçekler) üzerinden istatistiksel analiz teknikleri ile çıkarımda bulunabilmemiz için ölçümlere ihtiyaç duyuyoruz. Bu ölçümleri, maddelerimiz üzerinden hesapladığımız ölçek puanları yolu ile elde ediyoruz.
Ölçek puanı nedir sorumuzun yanıtı işte tam da burada yatıyor. Ölçek puanı, kullandığımız ölçeğin tüm maddeleri veya alt boyutları üzerinden hesapladığımız sayısal verileri temsil etmektedir.
Örneğin; 20 maddeden oluşan ve psikoloji alanında geliştirilen 5’li likert tipli bir ölçeğimiz var ve genel ölçek puanını hesaplamak istiyoruz. Bunun için katılımcıların verdiği 1-5 puan arasındaki tüm yanıtların toplamını alarak, ölçeğimize ait toplam puanları hesaplayabiliriz.
Anketimize katılan kaç kişi varsa, o sayıda ölçek puanını basitçe bu şekilde etmiş oluruz.
Bazı araştırmalarda toplam yerine ortalama puanı da hesaplayabiliriz. Hatta özel birtakım ölçeklerin özel hesaplama şekilleri de bulunuyor. Belirli maddeler için öngörülen puanlama şekilleri ile ölçek puanlarımızı elde edebiliyoruz.
Ölçek puanlarımızı hesaplarken verilerimizde kayıp gözlemlerin olup olmadığına dikkat etmemiz gerekiyor. Kayıp gözlemleri uygun şekilde tahmin etmeli veya onları analiz dışı bırakmamız şart. Aksi halde özellikle toplam puanı baz aldığımızda, hatalı çıkarımlarda bulunmuş oluruz.
Ayrıca ölçeklerimizde bazı maddeler ters kodlanabiliyor. İlgili maddelerin puanlaının uygun şekilde değiştirilip değiştirilmediği de hesaplamalarımızın doğruluğu açısından son derece önemli.
SPSS; R, Minitab gibi istatistik programlarının sayesinde ölçek puanlarını hesaplamamız artık hiç de zor değil.
Gelecek yazılarımızda ölçek puanları ile neler yapabileceğimiz üzerinde duracağız.