Klinik Stajda Mobbing Örnekleri’nin İstatistiksel Analizi
Bu çalışma, toplam beş vakıf üniversitesinde, Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Bölümü’nde 2, 3 ve 4. sınıfta staja devam eden öğrencilerin klinik staj ortamında mobbing’e maruz kalma durumlarının belirlenmesi amacıyla yapılmıştır. Araştırmada iş hayatında sıkça görülen mobbing örneklerinden hareketle, online anket verileri üzerinden istatistiksel veri analizi teknikleri uygulanmıştır.
Değişkenlerin elde edilmesi için araştırmacılar tarafından literatüre uygun anket formu hazırlanmıştır. Anket formunda, öğrencilerin sosyo-demografik özelliklerini tanımlayıcı, mobbing’e maruz kalma durumlarını belirleyici nitelikte sorular yer almaktadır.
Araştırma kapsamında sayımla elde edilen verileri bir değişken yönünden grupları karşılaştırmak için ilişki testleri uygun istatistiksel yöntem olarak belirlenmiştir. Çapraz tablo hücrelerinin beklenen değerleri göz önünde bulundurulmuş ve Pearson ki-kare testi, Yates düzeltmesi veya Fisher testi uygulanmıştır. Anlamlı bulunan bağımsız değişkenlerin bağımlı değişkene (mobbing’e maruz kalma) etkisini incelemek için çoklu ikili (binary) lojistik regresyon analizi uygulanmıştır.
Araştırma kapsamında elde edilen analiz bulguları için güven düzeyi %95 olarak belirlenmiş ve uygulamanın tamamı R-Project yazılımı kullanılarak gerçekleştirilmiştir.
Tablo 1: Öğrencilerin demografik özellikleri
Tablo 1’de araştırmaya katılan hemşirelik bölümü öğrencilerin demografik özelliklerine göre frekans analizi sonuçları gösterilmektedir. Araştırmaya katılan hemşirelik bölümü öğrencilerin %25.1’i (46 kişi) erkek, %74.9’u (137 kişi) kadındır. Yaş dağılımına göre öğrencilerin %39.9’u (73 kişi) 18-20 yaş arası, %44.8’i (82 kişi) 21-23 yaş arası, %15.3’ü (28 kişi) 24-26 yaş arasında olduğu görülmektedir. Hemşirelik bölümü öğrencilerin %33.9’u (62 kişi) ikinci, %32.8’i (60 kişi) üçüncü, %33.3’ü (61 kişi) dördüncü sınıfta öğrenim görmektedir.
Medeni duruma göre hemşirelik bölümü öğrencilerin %8.2’si (15 kişi) evli, %91.8’i (168 kişi) bekar olduğu görülmektedir. Mezun olunan lise düzeylerine göre öğrencilerin %55.2’si (101 kişi) anadolu lisesi, %24.6’sı (45 kişi) endüstri ve teknik meslek lisesi, %20.2’si (37 kişi) sağlık meslek lisesinden mezundur.
Tablo 2: Öğrencilerin mobbing’e maruz kalma özellikleri, sebepleri ve mobbing’e verilen tepkilere göre dağılımı
Tablo 2’de araştırmaya katılan hemşirelik bölümü öğrencilerin mobbing’e maruz kalma özellikleri, sebepleri ve mobbing’e verilen tepkilere göre frekans analizi sonuçları gösterilmektedir. Araştırmaya katılan hemşirelik bölümü öğrencilerin %53.6’sı (98 kişi) mobbing’e maruz kaldığını, %46.4’ü (85 kişi) mobbing’e maruz kalmadığını beyan ettikleri görülmektedir. Mobbing’e maruz kalan hemşirelik bölümü öğrencilerin %77.6’sı (76 kişi) üniversite hastanesinde, %10.2’si (10 kişi) doğumevinde, %7.1’i (7 kişi) devlet hastanesinde, %5.1’i (5 kişi) diğer özel hastanelerde mobbing’e maruz kaldığını beyan ettikleri görülmektedir.
Mobbing’e maruz kalan öğrencilerin %36.7’si (36 kişi) ikinci sınıfta, %20.4’ü (20 kişi) üçüncü sınıfta, %17.3’ü (17 kişi) dördüncü sınıfta, %25.5’i (25 kişi) her staj döneminde mobbing’e maruz kaldığını beyan ettikleri görülmektedir. Mobbing’e maruz kalan bu öğrencilerin %33.7’si mobing uygulayanın cinsiyeti erkek, %66.3’ü (65 kişi) mobbing uygulayanın cinsiyeti kadın olduğunu beyan ettikleri görülmektedir.
Mobbing’e maruz kalma sebeplerine göre hemşirelik bölümü öğrencilerin %34.7’si (34 kişi) stajdaki başarısızlıklar, %27.6’sı (27 kişi) eğitim durumu, %20.4’ü (20 kişi) kıskançlık, %17.3’ü (17 kişi) diğer sebeplerden dolayı mobbing’e maruz kaldığını beyan ettikleri görülmektedir. Mobbing’e karşı verilen tepkiye göre öğrencilerin %29.6’sı (29 kişi) sessiz kaldığını, %26.5’i (26 kişi) ailesi ile paylaştığını, %25.5’i (25 kişi) davranışı yapan kişiyi görmezden geldiğini, %18.4’ü (18 kişi) bir uzmana danıştığını beyan etmektedirler.
Tablo 3: Öğrencilerin mobbing’e maruz kalma durumlarının cinsiyet gruplarına göre karşılaştırılması
Tablo 3’de araştırmaya katılan hemşirelik bölümü öğrencilerin mobbing’e maruz kalma durumları ile cinsiyet grupları arasındaki ilişkiyi gösteren Fisher ilişki testi sonuçları gösterilmektedir. Test bulgularına göre, öğrencilerin mobbing’e maruz kalma durumları ile cinsiyet grupları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki olduğu görülmektedir (p<0.05). Çapraz tabloya ilişkin analiz sonuçları incelendiğinde, erkek öğrencilerin %100.00’ı (46 kişi), kadın öğrencilerin %37.96’sı (52 kişi) mobbing’e maruz kalmaktadır.
Tablo 4: Öğrencilerin mobbing’e maruz kalma durumlarının yaş gruplarına göre karşılaştırılması
Tablo 4’de araştırmaya katılan hemşirelik bölümü öğrencilerin mobbing’e maruz kalma durumları ile yaş grupları arasındaki ilişkiyi gösteren ki-kare ilişki testi sonuçları gösterilmektedir. Test bulgularına göre, öğrencilerin mobbing’e maruz kalma durumları ile yaş grupları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki olduğu görülmektedir (p<0.05). Çapraz tabloya ilişkin analiz sonuçları incelendiğinde, yaşı 18-20 arası olan öğrencilerin %72.60’ı (53 kişi), yaşı 21-23 arası olan öğrencilerin %51.22’si (42 kişi), yaşı 24-26 arası olan öğrencilerin %10.71’i (3 kişi) mobbing’e maruz kalmaktadır.
Tablo 5: Öğrencilerin mobbing’e maruz kalma durumlarının sınıf düzeylerine göre karşılaştırılması
Tablo 5’de araştırmaya katılan hemşirelik bölümü öğrencilerin mobbing’e maruz kalma durumları ile sınıf düzeyleri arasındaki ilişkiyi gösteren ki-kare ilişki testi sonuçları gösterilmektedir. Test bulgularına göre, öğrencilerin mobbing’e maruz kalma durumları ile sınıf düzeyleri arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki olduğu görülmektedir (p<0.05).
Çapraz tabloya ilişkin analiz sonuçları incelendiğinde, ikinci sınıf öğrencilerin %80.65’i (50 kişi), üçüncü sınıf öğrencilerin %50.00’ı (30 kişi), dördüncü sınıf öğrencilerin %29.51’i (18 kişi) mobbing’e maruz kalmaktadır.
Tablo 6: Öğrencilerin mobbing’e maruz kalma durumlarının medeni durumlarına göre karşılaştırılması
Tablo 6’da araştırmaya katılan hemşirelik bölümü öğrencilerin mobbing’e maruz kalma durumları ile medeni durumları arasındaki ilişkiyi gösteren Fisher testi sonuçları gösterilmektedir. Test bulgularına göre, öğrencilerin mobbing’e maruz kalma durumları ile medeni durumları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki olduğu görülmektedir (p<0.05). Çapraz tabloya ilişkin analiz sonuçları incelendiğinde, bekar olan öğrencilerin %49.40’ı (83 kişi), evli olan öğrencilerin %100.00’ı (15 kişi) mobbing’e maruz kalmaktadır.
Tablo 7: Öğrencilerin mobbing’e maruz kalma durumlarının mezun olunan lise düzeylerine göre karşılaştırılması
Tablo 7’de araştırmaya katılan hemşirelik bölümü öğrencilerin mobbing’e maruz kalma durumları ile mezun olunan lise düzeyleri arasındaki ilişkiyi gösteren ki-kare ilişki testi sonuçları gösterilmektedir. Test bulgularına göre, öğrencilerin mobbing’e maruz kalma durumları ile mezun olunan lise düzeyleri arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki olduğu görülmektedir (p<0.05).
Çapraz tabloya ilişkin analiz sonuçları incelendiğinde, anadolu lisesinden mezun olan hemşirelik bölümü öğrencilerin %70.30’u (71 kişi), endüstri ve teknik meslek lisesinden mezun olan hemşirelik bölümü öğrencilerin %33.33’ü (15 kişi), sağlık meslek lisesinden mezun olan hemşirelik bölümü öğrencilerin %32.43’ü (12 kişi) mobbing’e maruz kalmaktadır.
Tablo 8: Öğrencilerin mobbing’e maruz kalma durumlarını etkilediği düşünülen bağımsız değişkenlere göre çoklu lojistik regresyon model özet sonuçları
Tablo 8’de öğrencilerin mobbing’e maruz kalma durumlarını etkilediği düşünülen bağımsız değişkenlere göre çoklu lojistik regresyon model özet sonuçları gösterilmektedir. Analiz bulgularına göre cinsiyet, yaş, sınıf, medeni durum ve mezun olunan lise düzeyi bağımlı değişken olan mobbing’e maruz kalma durumlarının R-kare ölçütlerine göre sırasıyla %41.6’sını ve %49.7’sini açıklamaktadır.
Tablo 9: Öğrencilerin mobbing’e maruz kalma durumlarını etkilediği düşünülen bağımsız değişkenlere göre çoklu lojistik regresyon analizi
Tablo 9’da öğrencilerin mobbing’e maruz kalma durumlarını etkilediği düşünülen bağımsız değişkenlere göre çoklu lojistik regresyon model analiz sonuçları gösterilmektedir. Çoklu lojistik analiz sonuçlarına göre, cinsiyet ve medeni durumu bağımlı değişken olan mobbing’e maruz kalma durumlarını etkilediği görülmektedir. Ayrıca yaşı 24-26 olan grubun referans (18-21) grubuna göre mobbing’e maruz kalma durumları üzerinde istatistiksel olarak anlamlı bir etkisi vardır (p<0.05).
Lojistik regresyon katsayıları incelendiğinde; erkek öğrencilerin kadın öğrencilere göre 8.576 kat (OR: 8.576, %95 GD: 1.678-31.579), yaşı 24-26 arası olan öğrencilerin yaşı 18-20 arasında olan öğrencilere göre 4.057 kat (OR: 4.057, %95 GD: 2.001-14.681), evli olan öğrencilerin bekar olan öğrencilere göre 6.465 kat daha fazla (OR: 6.465, %95 GD: 2.257-25.748) mobbing’e maruz kalma olasılıkları yüksektir.