Etik Kurul Raporları ve 4 Ölümcül Hata
Uygulamalı bilimsel araştırmalarda veri toplama sürecine başlayabilmek için etik kurul raporu almak durumundayız. Etik kurul raporu, gerek deneysel araştırmalarımız, gerek anket çalışmalarımız öncesinde alınması gereken zorunlu bir rapor. Yayın aşamalarında da dergiler tarafından etik kurul onaylı raporlar bizlerden talep ediliyor.
Bazı durumlarda sunduğumuz raporların etik kurul tarafından reddedildiğine tanık oluyoruz. O halde, kurulun sunduğumuz raporları reddetme gerekçelerini de ortadan kaldırmamız gerekiyor.
Bu yazımızda etik kurul raporlarında gerçekleştirilen 4 büyük hataya dikkat çekeceğiz. Raporlarımızın red gerekçelerinin büyük bölümünü de istatistiksel kurguda yapılan öncü hatalar oluşturuyor.
Güç analizinin yapılmamış olması
Araştırmamıza başlamadan önce kaç örneklem ile çalışacağımızı bilimsel bir temelde etik kurula sunmamız gerekiyor. Gönlümüzden geçen rakama değil; güç analizi bulgularının yol gösterdiği rakamlara göre örneklem sayımızı belirlemeliyiz. Dolayısı ile güç analizi (ya da power analizi) sonucunda en az %80 güç düzeyine ulaşabileceğimiz bir örneklem sayısı seçmek zorundayız. Güç değerimizin %90’ın üzerinde olması da örneklem sayımıza yeterliliğini perçinleyecektir. Güç analizini hangi program ile uyguladığımızı; hatta hesapladığımız etki büyüklüğü (d) değerini de rapora ekleyelim.
Örnekleme tasarımının belirtilmemesi
Araştırmamıza dair veri toplama sürecini hangi örnekleme tasarımı ile gerçekleştireceğimizi açık ve net bir şekilde belirtmeliyiz. Bu noktada seçeceğimiz örneklemin yapısına bağlı doğru örnekleme tasarımı raporda belirtmemiz gerekiyor.
Örneklem yetersizliği
Seçilen örneklem genişliğimiz kesinlikle yeterli olmalı. Özellikle ölçek geliştirme ve uyarlama çalışmalarında, ölçeğimizin en az beş katı büyüklüğünde bir örneklem genişliğine erişmeliyiz. Örneklemin 1:5; yani 1 soruya en az beş katılımcı kuralına uyması raporumuza güç katacaktır.
İstatistiksel analiz hataları
Etik kurul raporlarında çalışmamıza yönelik uygulayacağımız istatistiksel analiz tekniklerini araştırma hipotezlerimize uygun olarak ifade etmemiz gerekiyor. Hangi tür verilerimiz için hangi tür istatistiksel testi uygulayacağımızı doğru şekilde yazmamamız durumunda, etik kurul raporumuz bilimsel gücünü yitirecektir.
Yanlış tekniklerin yanı sıra, uygulayacağımız istatistiksel tekniklerini de eksiksiz sunmalıyız. Örneğin; ölçek geliştirme çalışması yürütüyorsak, (gerekiyorsa) açıklayıcı faktör analizi, doğrulayıcı faktör analizi gibi vazgeçilmez istatistiksel analiz tekniklerinin uygulanacağını raporda açıkça yazmalıyız. İstatistiksel analiz tekniklerimizi hangi yazılımları kullanarak uygulayacağımızı da raporda belirtelim. SPSS, R-Project, Minitab gibi çeşitli istatistik programlarından yararlanabiliriz.
SONUÇ
Bilimsel araştırmalarımız için sunduğumuz etik kurul raporlarında yaptığımız en temel 4 hataya dikkat çekmeye çalıştık. Hataları belirttikten hemen sonra hataların içinde boğulmak yerine çözüm önerilerimizi sizlerle paylaştık.
Özetle; güç analizini, örneklem tasarımını, istatistiksel analiz bölümlerini yeterli örneklem genişliği ile açık ve doğru şekilde ifade ettiğimiz etik kurul raporlarımızın kabul edilme olasılığı da bir o kadar yüksek olacaktır.