İstatistiksel analiz raporları içerisinde aritmetik ortalama, medyan ve standart sapma ölçülerine rastlamadığımız çalışma yok gibidir. Mutlaka genel bir ortalama veya değişkenlik ölçüsüne rastlarız. Ortalama ve değişkenlik ölçüleri üzerinden verilerimizin konumuna ve yayılımına dair yorumlar yapabilmekteyiz. Tanımlayıcı istatistikler, istatistiksel analiz raporlarında vazgeçilmezdir.
Araştırma amaçlarımızın büyük bir bölümü, ortalamalar arası farklılıkları test etme amacını taşımaktadır. Ancak gerek makale, gerek tez çalışmalarında doğru tanımlayıcı istatistiklerin seçimi son derece önemlidir. Bu konunun önemine dair bazı istatistik dergilerinde özel maddeler içeren araştırma rehberleri dahi bulunuyor.
Bu yazımızda araştırmalarda en sık göz ardı edilen konularından birisine değinerek, hatalardan kaçınılması adına istatistiksel analize bir kapı aralayalım.
İstatistiksel analiz raporlarında nicel verilerimizi analiz ederken mutlaka normal dağılım koşulunu sınanamız gerekiyor. Bu adım, doğru hipotez testinin seçimi için gerekli bir adım. Ancak sadece test seçimi için değil; doğru tanımlayıcı istatistik ölçüsünü seçmek için de normallik varsayımı son derece önemli.
Verilerin normal dağılımına göre şu iki noktaya dikkat:
Kısacası; verilerimiz normal dağıldığında ortalama ölçüsü olarak aritmetik ortalama; değişkenlik ölçüsü için de standart hata değerleri kullanılmalıdır. Ancak normal dağılıma uygun olmayan veriler için ortalama ölçüsü olarak medyan; değişkenlik ölçüsü için de kartiller arası açıklık veya değişim aralığı değerleri sunulmalıdır.
Söz konusu ölçülerin tercih edilmesinin temel sebebi, istatistiksel hipotez testleri aşamasında formüller gereği test edilen ölçülerin uygunluğudur.
Araştırmaların istatistiksel kontrol listeleri için hazırlanan raporlarda doğru tanımlayıcı istatistiklerin verilmesine dikkat çekilmektedir. Maalesef; anlı şanlı bilimsel dergilerde normal dağılım koşulu göz ardı edilerek basmakalıp şekilde aritmetik ortalama ve standart sapma değerleri veriliyor.
Gözlem sayımız minimum 30 olduğunda merkezi limit teoremine dayanabilir, aritmetik ortalama ve standart sapma değerlerini kullanabiliriz. Bu olguyu da makalenin istatistiksel analiz bölümünde belirtmek yerinde olacaktır.
Başka yazılarımızda farklı tanımlayıcı istatistik hatalarına dikkat çekeceğiz.