YOĞUN BAKIM HEMŞİRELERİNDE MERHAMET DÜZEYLERİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLERİN İSTATİSTİKSEL ANALİZİ
Bu çalışmada, bir ilde bulunan 7 hastanenin yoğun bakım ünitelerinde 23.02.2021-23.06.2021 tarihleri arasında çalışan yetişkin hemşirelerin merhamet ile bakım davranışları arasındaki ilişkinin incelenmesi amaçlanmıştır. Merhamet ve bakım davranışları düzeylerini belirlemek için “Merhamet Ölçeği” ve “Bakım Davranış Ölçeği” kullanılmıştır. Aynı zamanda hemşirelerin demografik bulgularını incelemek ve merhamet ölçeği alt boyutları ile karşılaştırmak için sosyo-demografik bilgilerin yer aldığı anket formu kullanılmıştır.
Merhamet ölçeği, Sevecenlik, Umursamazlık, Paylaşımların Bilincinde Olma, Bağlantısızlık, Bilinçli Farkındalık ve İlişki Kesme olmak üzere altı alt boyut ve 24 maddeden oluşmaktadır. Ölçek beşli likert tipindedir. Beşli derecelendirme 1: Hiçbir zaman, 2: Nadiren, 3: Ara sıra, 4: Sık sık ve 5: Her zaman şeklindedir. Bakım davranışları ölçeği ise toplam 24 madde ve Güvence, Bilgi-Beceri, Saygılı Olma ve Bağlılık olmak üzere dört alt gruptan oluşmaktadır. Ölçek altılı likert tipinde ve altılı derecelendirme 1: Asla, 2: Hemen hemen asla, 3: Bazen, 4: Genellikle, 5: Çoğu zaman ve 6: Her zaman şeklindedir. Bakım davranışları ölçek toplam puanı hesaplandıktan sonra toplam madde sayısına bölünerek 1-6 arasında ölçek puanı elde edilmektedir.
Araştırmada bakım davranışları ölçek toplam puanları ile merhamet ölçeği alt boyutları arasındaki ilişki incelenmiştir. Ayrıca merhamet alt boyutları ile cinsiyet ve eğitim durumu karşılaştırılmış ve yaş, çalışma süresi ve yoğun bakımda çalışma süresi arasındaki ilişki incelenmiştir.
Elde edilen değişkenlerin normal dağılım varsayımını sınamak için Kolmogorov-Smirnov ve homojenlik varsayımını sınamak için Levene testi sonuçları incelenmiştir. İstatistiksel analiz bulguları sonucunda normallik ve varyans homojenlik varsayımları sağlandığı gözlenmiştir (p>0.05). Bu bulgulara göre, 2 bağımsız grup karşılaştırma testlerinden bağımsız örneklemler t-testi, 3 veya daha fazla bağımsız grup karşılaştırma testlerinden Anova, 3 veya daha fazla grup çoklu karşılaştırma testlerinden Tukey ve iki nicel ölçüm değerleri arasındaki ilişkiyi gösteren ilişki testlerinden Pearson Korelasyon testi kullanılmıştır.
Bu araştırma kapsamında yapılan güvenilirlik analizleri sonucunda 24 maddelik merhamet ve bakım davranışları ölçeğin bütünü için Cronbach Alfa katsayısı sırasıyla 0.91, 0.89 olarak bulunmuştur.
Araştırmanın güven düzeyi %95 olarak belirlenmiş ve uygulamanın tamamı R-Project yazılımı kullanılarak gerçekleşmiştir.
Tablo 1: Hemşirelerin demografik bulguları
Tablo 1’de yoğun bakımda çalışan hemşirelerin demografik bulgularına ait frekans analizi sonuçları gösterilmektedir. Bulgulara göre, hemşirelerin %76.7’si kadın, %23.3’ü erkektir. Medeni durumuna göre hemşirelerin %64.4’ü bekar, %35.6’sı evlidir. Hemşirelerin %21.2’si sağlık meslek lisesi, %16.4’ü ön lisans, %44.5’i lisans, %17.8’i lisansüstü mezunudur. Hemşirelerin %83.6’sı yoğun bakım, %8.9’u klinik eğitim, %7.5’i sorumlu hemşire pozisyonunda görev aldıkları görülmektedir. Hemşirelerin yaş ortalaması 26.8 ± 5.3, çalışma süresi ortalaması 4.7 ± 3.6, yoğun bakımda çalışma süresi ortalaması 3.7 ± 4.1 olduğu görülmektedir.
Tablo 2: Merhamet alt boyutlarının cinsiyete göre karşılaştırılması
Tablo 2’de yoğun bakımda çalışan hemşirelerin merhamet alt boyut ölçüm puanlarının cinsiyete göre t-testi sonuçları gösterilmektedir.
Sevecenlik ölçüm puanlarının cinsiyete göre istatistiksel olarak anlamlı düzeyde farklılık göstermektedir (t=2.560, p<0.05). Kadınların sevecenlik ölçüm puanları erkeklere göre anlamlı düzeyde daha yüksek olduğu görülmektedir.
Paylaşımların bilincinde olma ölçüm puanlarının cinsiyete göre istatistiksel olarak anlamlı düzeyde farklılık göstermektedir (t=2.170, p<0.05). Kadınların Paylaşımların bilincinde olma ölçüm puanları erkeklere göre anlamlı düzeyde daha yüksek olduğu görülmektedir.
Umursamazlık, bağlantısızlık, bilinçli farkındalık ve ilişki kesme ölçüm puanlarının cinsiyete göre istatistiksel olarak anlamlı düzeyde farklılık olmadığı görülmektedir (p>0.05). Kadınların ve erkeklerin umursamazlık, bağlantısızlık, bilinçli farkındalık ve ilişki kesme ölçüm puanlarının aynı olduğu görülmektedir.
Tablo 3: Merhamet alt boyutları ile yaş arasındaki ilişki testi
Tablo 3’de merhamet ölçeği alt boyutları ile yaş arasındaki ilişkiyi gösteren Pearson Korelasyon testi sonuçları gösterilmektedir.
Paylaşımların bilincinde olma ölçüm puanları ile yaş arasında pozitif yönlü orta düzeyde bir ilişki olduğu görülmektedir (r=0.415, p<0.05). Yoğun bakımda çalışan hemşerilerin yaşı arttıkça paylaşımların bilincinde olma düzeyleri artacaktır.
Bilinçli farkındalık ölçüm puanları ile yaş arasında pozitif yönlü orta düzeyde bir ilişki olduğu görülmektedir (r=0.463, p<0.05). Yoğun bakımda çalışan hemşerilerin yaşı arttıkça bilinçli farkındalık düzeyleri artmaktadır.
Sevecenlik, umursamazlık, bağlantısızlık ve ilişki kesme ölçüm puanları ile yaş arasında istatistiksel olarak bir ilişki olmadığı görülmektedir (p>0.05).
Tablo 4: Merhamet alt boyutlarının eğitim durumuna göre karşılaştırılması
Tablo 4’de yoğun bakımda çalışan hemşirelerin merhamet alt boyut ölçüm puanlarının eğitim durumuna göre Anova testi sonuçları gösterilmektedir.
Sevecenlik ölçüm puanlarının eğitim durumuna göre istatistiksel olarak anlamlı düzeyde farklılık göstermektedir (F=4.576, p<0.05). Lisans mezunu olan hemşirelerin sevecenlik ölçüm puanları sağlık meslek lisesi mezunu olan hemşirelere göre anlamlı düzeyde daha yüksek olduğu görülmektedir.
Bağlantısızlık ölçüm puanlarının eğitim durumuna göre istatistiksel olarak anlamlı düzeyde farklılık göstermektedir (F=5.490, p<0.05). Lisansüstü mezunu olan hemşirelerin bağlantısızlık ölçüm puanları ön lisans olan hemşirelere göre anlamlı düzeyde daha yüksek olduğu görülmektedir.
Umursamazlık, paylaşımların bilincinde olma, bilinçli farkındalık ve ilişki kesme ölçüm puanlarının eğitim düzeylerine göre istatistiksel olarak anlamlı düzeyde farklılık olmadığı görülmektedir (p>0.05). Eğitim düzeyleri arasında umursamazlık, paylaşımların bilincinde olma, bilinçli farkındalık ve ilişki kesme ölçüm puanları aynı olduğu görülmektedir.
Tablo 5: Merhamet alt boyutları ile çalışma süresi arasındaki ilişki testi
Tablo 5’de merhamet ölçeği alt boyutları ile çalışma süresi arasındaki ilişkiyi gösteren Pearson Korelasyon testi sonuçları gösterilmektedir.
Sevecenlik ölçüm puanları ile çalışma süresi arasında negatif yönlü orta düzeyde bir ilişki olduğu görülmektedir (r=-0.486, p<0.05). Yoğun bakımda çalışan hemşerilerin çalışma süreleri arttıkça sevecenlik düzeyleri azalacaktır.
Umursamazlık ölçüm puanları ile çalışma süresi arasında pozitif yönlü orta düzeyde bir ilişki olduğu görülmektedir (r=0.512, p<0.05). Yoğun bakımda çalışan hemşerilerin çalışma süreleri arttıkça umursamazlık düzeyleri artacaktır.
Paylaşımların bilincinde olma, bağlantısızlık, bilinçli farkındalık ve ilişki kesme ölçüm puanları ile çalışma süresi arasında istatistiksel olarak bir ilişki olmadığı görülmektedir (p>0.05).
Tablo 6: Merhamet alt boyutları ile yoğun bakımda çalışma süresi arasındaki ilişki testi
Tablo 6’da merhamet ölçeği alt boyutları ile yoğun bakımda çalışma süresi arasındaki ilişkiyi gösteren Pearson Korelasyon testi sonuçları gösterilmektedir.
Sevecenlik ölçüm puanları ile yoğun bakımda çalışma süresi arasında negatif yönlü orta düzeyde bir ilişki olduğu görülmektedir (r=-0.561, p<0.05). Hemşerilerin yoğun bakımda çalışma süreleri arttıkça sevecenlik düzeyleri azalacaktır.
Umursamazlık ölçüm puanları ile yoğun bakımda çalışma süresi arasında pozitif yönlü orta düzeyde bir ilişki olduğu görülmektedir (r=0.398, p<0.05). Hemşirelerin yoğun bakımda çalışma süreleri arttıkça umursamazlık düzeyleri artacaktır.
Paylaşımların bilincinde olma, bağlantısızlık, bilinçli farkındalık ve ilişki kesme ölçüm puanları ile yoğun bakımda çalışma süresi arasında istatistiksel olarak bir ilişki olmadığı görülmektedir (p>0.05).
Tablo 7: Merhamet alt boyutları ile bakım davranışları arasındaki ilişki testi
Tablo 7’de merhamet ölçeği alt boyutları ile bakım davranışları arasındaki ilişkiyi gösteren Pearson Korelasyon testi sonuçları gösterilmektedir.
Sevecenlik ölçüm puanları ile bakım davranışları arasında pozitif yönlü orta düzeyde bir ilişki olduğu görülmektedir (r=0.415, p<0.05). Yoğun bakımda çalışan hemşirelerin sevecenlik düzeyleri arttıkça bakım davranış düzeyleri artacaktır.
Umursamazlık ölçüm puanları ile bakım davranışları arasında negatif yönlü orta düzeyde bir ilişki olduğu görülmektedir (r=-0.379, p<0.05). Yoğun bakımda çalışan hemşirelerin umursamazlık düzeyleri arttıkça bakım davranış düzeyleri azalacaktır.
Bağlantısızlık ölçüm puanları ile bakım davranışları arasında negatif yönlü düşük düzeyde bir ilişki olduğu görülmektedir (r=-0.268, p<0.05). Yoğun bakımda çalışan hemşirelerin bağlantısızlık düzeyleri arttıkça bakım davranış düzeyleri azalacaktır.
Bilinçli farkındalık ölçüm puanları ile bakım davranışları arasında pozitif yönlü orta düzeyde bir ilişki olduğu görülmektedir (r=0.479, p<0.05). Yoğun bakımda çalışan hemşirelerin bilinçli farkındalık düzeyleri arttıkça bakım davranış düzeyleri artacaktır.
Paylaşımların bilincinde olma ve ilişki kesme ölçüm puanları ile bakım davranışları arasında istatistiksel olarak bir ilişki olmadığı görülmektedir (p>0.05).