SPSS Anket Analizi Çalışmalarında Hangi Noktada?
Yazımıza önce bu soru ile başlayalım: “SPSS Anket Analizi Çalışmalarında Hangi Noktada?”. Türkiye özelinde rakip istatistiksel yazılımlar arasında kullanım kolaylığı açısından 1. sırada ve oldukça işlevsel özelliklere sahip. Bu yazımızda neler SPSS anket analizi uygulamaları kapsamında neleri yapabilir, neleri yapamaz; derinlemesine inceleyelim.
SPSS Anket Analizi İçin Hangi Teknikleri Sunuyor?
SPSS anket çalışmalarında temel istatistik analizi yöntemlerinde sıkça kullanılan tanımlayıcı istatistikleri hesaplayabilir. Anket maddeleri içerisinde yer alan maddelerin medyan değerleri veya ölçek skor puanları toplamlarını SPSS programı aracılığı ile hesaplayabiliriz.
SPSS programı ile birlikte anket maddelerine yönelik frekans analizi sonuçlarını gözlem (n) ve yüzde (%) şeklinde elde edebiliriz.
Anket verileri üzerinden elde edilen skor puanları ile demografik değişkenler arasındaki ilişkileri test edebilmek üzere istatistiksel hipotez testlerini SPSS programı ile uygulayabiliyoruz. Hipotez testleri noktasında SPSS; ANOVA, t-testi, vb. çok sayıda test ile birlikte parametrik ve nonparametrik sınamayı uygulamamıza yardımcı oluyor.
Anket çalışmalarında kullandığımız en temel tekniklerden birisi de güvenilirlik analizidir. SPSS analiz noktasında çok değişkenli anket maddeleri için alternatif güvenilirlik analizi sonuçları hesaplayabiliyor. Bilimsel makale ve tez analizi bulgularında Cronbach Alfa güvenilirlik katsayısı, en sık kullandığımız güvenilirlik analizi sonuçlarının başında geliyor.
Cronbach Alfa güvenilirlik analizi sonuçları dışında da Gutmann’ın katsayıları, Paralel formlar, İkiye Ayırma şeklinde farklı güvenilirlik analizi yöntemleri de SPSS yazılımında mevcut. Kısaca güvenilirlik analizi için SPSS işlevsel özelliklere sahip.
SPSS programı anket analizi çalışmalarında yoğun olarak kullanılan açıklayıcı (ya da açımlayıcı) faktör analizi tekniğini uygulamamızda da imkan tanıyor. Açıklayıcı faktör analizi sayesinde hangi maddelerin hangi faktörler altında bulunabileceğini keşfedebiliyoruz. Çok değişkenli istatistiksel analiz açısından SPSS oldukça kullanışlı bir istatistiksel analiz programı.
SPSS programı ile anket çalışmalarından elde edilen skor puanları arasındaki korelasyon değerlerini de elde edebiliyoruz. Korelasyon analizi özelliği, ölçeklerin skor puanları veya alt boyutları arasındaki ilişkilerin derecelerini ve düzeylerini elde etmemizi sağlıyor. Bu şekilde anket çalışmalarında sıkça rastladığımız uyum geçerliliği sonuçlarını da yorumlayabiliriz.
SPSS ile birlikte anketlerden elde edilen skor puanları üzerinden bağımlı-bağımsız değişkenler arasındaki ilişkileri de regresyon analizi sayesinde değerlendirebiliriz. Araştırmalarda sıkça kullanılan lineer regresyon analizi ve lojistik regresyon analizi SPSS programında bulunuyor.
Bahsettiğimiz analiz teknikleri dışında da uyum analizi, çok boyutlu ölçekleme analizi gibi bazı özel analiz tekniklerini SPSS’te bulabiliyoruz.
SPSS Anket Analizi İçin Hangi Analizleri Yapamıyor?
SPSS’in analiz aşamasında eksik olduğu alanlar da yok değil. Örneğin; SPSS doğrulayıcı faktör analizi tekniğini uygulayamıyor. Bu teknik anket çalışmalarında geçerlilik analizi kapsamında vazgeçilmez bir istatistiksel analiz yöntemi olarak kullanılıyor. Ancak SPSS’in geliştirdiği AMOS yazılımı ile doğrulayıcı faktör analizi uygulanabiliyor.
AMOS programında SPSS’in klasik versiyonlarında kullanılmayan ancak ölçek barındıran anketlerin analizinde kullandığımız Yapısal Eşitlik Modellemesi tekniği de kullanılabilir. Bu programda da uyum indeksleri açısından sorunların bulunduğunu söyleyebiliriz.
SPSS açıklayıcı faktör analizi konusunda da bazı yetersizliklere sahip. Anket verilerimizde maddelerin ölçme türlerine, aykırı değer varlığına veya değişken sayısına göre farklı faktör analizleri literatürde mevcut iken; SPSS’te ancak temel düzeyde açıklayıcı faktör analizi sonuçlarını elde edebiliyoruz. Ayrıca faktör sayısını belirleme noktasında da yetersizlikler mevcut.
Son olarak SPSS’in anket analizi kapsamında kullanışlı; ancak mükemmel olmadığı sonucuna varabiliriz. Yeni teknikler ve yeni ufuklar için yenilikçi istatistiksel analiz programlarına başvurmak, bilimsel açıdan öne geçmemizi sağlayabilir.